Hukuksal bir kavram olarak ele alındığında boşanma; basit anlamda evlilik sözleşmesinin sona ermesi, evlilik ilişkisinin yasal olarak ortadan kalkmasıdır.
Boşanma aile kurumu kadar eski bir olgudur. Boşanma ruhsal açıdan değerlendirildiğinde aile birliğinin bozulmasına, ailenin bölünmesine veya bütünüyle dağılmasına yol açan ve bütün aile üyelerini hatta yakın çevredeki kişileri dahi sarsabilen karmaşık bir olgudur.
Boşanma, çocuğun gelişiminde en önemli faktör olan aileye son veren ve özellikle çocuklar üzerinde yaşam boyu etkilerini sürdürebilecek bir olaydır.
Boşanma eşler için mutsuz bir evlilikten çıkış olsa da ailenin dağılması demektir. Ayrılmanın mutlak gerekli olduğu durumlarda bile boşanmayla sorunlar bitmez.
Ailenin toplumun temel birimi olarak görülmesi, aileyi koruyucu ve boşanmayı zorlaştırıcı önlemler alınmasına yol açmıştır. Örneğin Hristiyanlığın Katolik mezhebi boşanmayı yasaklamıştır. Yine, Musevîlik ve Hristiyanlıkta kadınların evlenirken getirdiği malı boşanırken geri alması, boşanmaları zorlaştırıcı önlemlerdendir.
İslam boşanmayı, ne Yahudilerde olduğu gibi olabildiğince serbest bırakmış ne de hristiyanlarda olduğu gibi daraltmış ve yasaklamıştır. İslam, aile yuvasına önem vermekle beraber boşanmayı da belli kurallara bağlamıştır. İslam’da, boşanma hakkının alelacele kötüye kullanılmasını önlemek için önlemler alınmıştır. Ancak, ailede durum kötüye gidip düzelmezse ve bir arada yaşamaya imkan kalmamış ise o zaman boşanma helal kılınmıştır.
Günümüz toplumlarında boşanma sadece eşlerin isteğiyle gerçekleşmemektedir. Modern hukukta boşanma çeşitli yasal önlemler ve sosyal destek sistemlerinin varlığıyla zorlaştırıcı ve caydırıcı olarak yer almakta ve devletin kararı ile ancak sonlandırılabilmektedir.
Günümüzün sanayileşmiş toplumlarında boşanma oranları artmaktadır. Boşanmanın nedenleri ülkelerin adalet sistemine, geleneklerine, gelişmişlik düzeylerine göre önemli farklılıklar gösterir. Türk toplumunda evlenme ve boşanma ile ilgili hükümler Medeni Kanun’da belirlenmiştir.
Medeni Kanun’da Boşanma Nedenleri
Zina: Eşlerden herhangi birinin bir başkasıyla cinsel ilişkide bulunmasıdır.
Akıl hastalığı: Hayatı diğer eş için çekilmez hâle getiren, uzmanlarca verilen sağlık kurulu raporuyla iyileşmesi mümkün olmadığı tesbit edilen davranış bozukluğudur.
Cana kast: Eşlerden birinin diğerine eziyet etmesi, çok kötü ve onur kırıcı (dövmesi ya da öldürmeye teşebbüs etmesi gibi) davranışta bulunmasıdır. Terk: Kadın ya da erkeğin haklı bir neden olmadan en az altı ay süreyle evden ayrılmasıdır.
Suç işleme ve haysiyetsiz bir hayat sürme: Eşlerden birinin utanç verici bir suç işlemesi ya da toplum tarafından kabul edilmeyecek davranışlarda bulunmasıdır.
Evlilik birliğinin sarsılması: Evlilik birliğinin, eşlerin ortak hayatı sürdürmelerinin kendilerinden beklenmeyecek derecede temelinden sarsılmış olmasıdır. Eşler arasında geçimsizlik, karşılıklı olarak sevgi ve saygının yitirilmesi, birbirine katlanamama, duygu ve düşünce birliğinin olmamasıdır.
Boşanmadan sonra eşler hem ekonomik hem de toplumsal sorunlarla karşılaşabilirler.
Örneğin ekonomik güvenceden yoksun eşler ve özellikle bir işte çalışmayan kadınlar, boşanma sonucunda geçim sıkıntısıyla karşı karşıya kalabilirler. Boşanmanın ortaya çıkardığı sorunlardan biri de çocukların bakımıdır. Anne ya da babanın yokluğu ve ayrılmanın ortaya çıkardığı toplumsal, ekonomik ve psikolojk sorunlar, çocuğun kendisinden beklenen davranışları öğrenmesini engelleyebilir. Böylece gelişim sürecindeki çocuğun topluma uyum sorunları artar.
Çocukların Boşanmaya Tepkileri
ÇOCUĞUN YAŞI: 12-18 Yaş
ÇOCUĞUN TEPKİSİ: Aile yaşantısının yok oluşunu kavrama, geleceği hakkında endişe duyma, aile bireyleri için kendini sorumlu tutma, öfke.
BEKLENEN SORUNLAR: Bağımsızlığın erken veya geç kazanılması, yaşıtları ile yarış içinde olma, evlilikte kendi rolü hakkında şüpheye düşme.
RİSK FAKTÖRLERİ: Okul başarısızlığı, sıkıntı ve bunalım, zararlı alışkanlıklar edinme, suç işleme eğilimi.
TAVSİYELER: Her iki ebeveyn rolü mutlaka devam ettirilmeli, arkadaş desteği sağlanmalı, boşanmanın getirdiği strese dikkat edilmeli.