Kareev, Rus aydın çevrelerinin Auguste Comte’un Pozitivizmi’yle Revue des Deux Mondes’da neşredilen makaleler ayrıca Valerian Maykov adlı yazarın 1845 yılında Finsldy Vestnik’te yayımladığı “Rusya’daki Sosyal Bilimler” eseri aracılığıyla tanıştığını belirtmektedir.
Buna ilaveten Auguste Comte’un fikriyatı Fransa’da olduğu gibi Rusya’da da dikkate alınmayı beklemiştir. Zira 1870’lere değin bizzat Comte’un Pozitif Felsefe Kursu’nu takiben bilimsel olmayan Pozitif Siyaset Sistemi’nin neşrederek kendi felsefesine gölge düşüncesi; Pozitif Felsefe Kursu’nun Rusya’da yasaklanan neşriyattan olması ayrıca Rus aydın çevrelerinin Sosyoloji gibi .bir bilime uzak kalınaları gibi sebepler Sosyolojiye olan ilginin derinleşmesini engellemiştir.
Kareev’in ifadesiyle, 1870’1ere gelindiğinde ” … Fransa’da dahi yeni kabul gören Pozitivizm Rusya’nın gündemindeydi”. Rus aydınlan arasında toplumsal olaylan doğa bilimlerinin yöntemleriyle araştıracak yeni bir bilime ihtiyaç duyulduğu fikri benimseniyordu. Aynı yıllarda “Sosyoloji” tabiri bazı Rus aydınlarınca kullanılmaya, Pozitivist felsefeyi aktaran ve hatta tartışan ilk “sosyolojik” eserler ülkede neşredilmeye başlanmıştı. Diğer yandan Rusya’da Pozitivizm ve Sosyoloji konulu yazı ve tartışmalar başlangıçta gazeteci-yazarlar ile üniversite haricindeki aydın çevrelerin ürünü olmuştur. Üniversite çevrelerinde konuyla ilgili neşir ve faaliyet ise yaklaşık on yıl sonra başlamıştır.
Rus Sosyolojisinin tarihini konu edinen günümüz eserlerde, ülkede Sosyoloji’nin ve öğretiminin hayli köklü bir geçmişi olduğu (bazı Rus sosyologların benimsediği, bazılarının ise eleştirdiği) söylemi dikkat çekmektedir. Örneğin Kukuşkina 1850’1erin ikinci yarısında Rusya’da topluma odaklanan istatistiksel çalışmaların artışını ayrıca bazı bilim adamlarının bu çalışmalarda devlet yerine toplum incelemelerine yoğunlaşmak gerektiği fikrini, Rus Sosyolojisi’nin ilk adımları olarak değerlendirmiştir. Aynı yazar ilgili fikri
- Aleksandr’ın sosyal reformculuğu ile açıklanabileceğini belirtmiştir.
Rusya’da Pozitivizm’in gündeme gelmesiyle, iktisatçı, hukukçu, dilbilimci öğretim üyeleri derslerinde bu felsefeye değinir olmuştur. Kukuşkina sosyolojik mevzuların anıldığı, sosyolojik örneklerin sunulduğu ya da Comte’un eserlerinden alıntıların aktarıldığı dersleri, ülkede Sosyoloji öğretimi bağlamındaki ilk düzensiz adımlar olarak addetmiştir. Zamanla bazı dersler bütünüyle Batı’da ortaya çıkan toplumsal kuramların anlatımına hasredilmeye başlanınıştır. Rusya’da bağımsız bir dal haline gelmeden önceki yıllarda Sosyoloji (ve bu bağlamdaki öğretim faaliyeti) Pozitivizm’in tanıtılması anlamını taşımıştır. 1870’lerde Rus üniversitelerinde Auguste Comte’un yanı sıra Jolın Stuart Mili ve Herbert Spencer’ın toplumsal ilerleme fikirleri yankı bulmuştur. Bu gelişmelerin yanı sıra 1897’de Kareev, XIX. yüzyılda Rusya’nın hiçbir eğitim kurumunda Sosyoloji’nin bağımsız bir dal olarak öğretilmediğini belirtmekteydi.
Rusya’da diğer disiplinlerden bağımsız ve kurumsallaşmış Sosyoloji öğretiminin yapıldığı ilk Rus okulları olarak, Paris’teki Rus Sosyal Bilimler Yüksekokulu (Vıysşaya Ruskaya Şkola Obşçestveıınıyh Nauk) ve St. Petersburg’ta 1909’da kurulan özel Psikonöroloji Enstitüsü’ne bağlı Sosyoloji Kürsüsü anılmaktadır7
Sosyoloji 1917 İhtilaline değin ülkenin Hukuk, Tarih ve Filoloji Fakültelerinde temel alan müfredatına ilaveten, bir ders olarak okutulmuştur8• Fakat Sovyetlerin kurulması ve Marksist felsefenin hakim ideolojiye dönüşmesiyle Sosyoloji “yasaklı” bilimlerden biri haline gelmiştir. Sovyetler Birliği, Dünya Sosyoloji Kongresine ilk olarak 1956’da katılmıştır9• Bununla birlikte Sosyoloji’nin ülkede kurumsallaşması 1968 yılına, Rus Bilimler Akademisi bünyesinde bir Sosyoloji Enstitüsü (SSCB Bilimler Akademisi Uygulamalı Sosyal Araştırmalar Enstitüsü)’nün açılmasına değin ertelemiştir.
Sosyoloji öğretimi bağlamında ise yakın döneme ait ilk kurumsal gırışım, perestroykanın hürriyet ve şeffaflık söylemini müteakiben, M.V. Lomonosov Moskova Devlet Üniversitesi’nde açılan ilk Sosyoloji Fakültesi olmuştur (1989)11. Bu kurumun ardından Rusya’da pek çok üniversitede Sosyoloji öğretimine başlanmıştır. Günümüzde ilgili öğretim ülkede, üniversitelerin büyüklüğü, uzmanlık alanları, imkanları ve ilgili kurumda bu bilim dalına atfedilen önem paralelinde Sosyoloji Fakültesi, Sosyoloji Enstitüsü, (çeşitli Fakülte veya Enstitülere bağlı) Sosyoloji Bölümü ya da Sosyoloji Kürsüleri kapsamında sürdürülmektedir.
MDU Sosyoloji Fakültesi’nin alt birimleri “Kürsü” (Anabilim Dalları) olarak düzenlenmiştir. Bunlar ülkede Sosyoloji’nin akademik düzeydeki yapılanmasına örnektir:
Sosyoloji Tarihi ve Teorisi Kürsüsü Sosyolojik Araştırmalar Metodolojisi Kürsüsü İktisat Sosyolojisi ve Pazarlama Kürsüsü Sosyal Süreçlerin Bilişimi Kürsüsü
Kültür, Eğitim ve Güvenlik Sosyolojisi Kürsüsü Siyaset Bilimi ve Siyasi Süreçler Sosyolojisi Kürsüsü Uluslararası İlişkiler Sosyolojisi Kürsüsü
İletişim Sistemleri Sosyolojisi Kürsüsü Aile Sosyolojisi Kürsüsü
Örgüt Sosyolojisi ve İşletme Kürsüsü
Kamu Yönetimi ve Yerel Yönetimler Kürsüsü Gençlik Sosyolojisi Kürsüsü