Siyaset kurumu, toplumda kamu düzenini sağlamak ve genel yönetimi gerçekleştirmek üzere oluşturulmuş temel bir kurumdur.
Siyaset; toplumu meydana getiren, çıkarları ve istekleri farklı olan değişik bireyleri ve grupları çatıştırmadan toplumun varlığını ve bütünlüğünü korumaya yönelik ilişkiler ağından meydana gelen bir kurumdur. Bu kurumu oluşturan önemli unsurlardan biri de siyasi partilerdir. Bir program etrafında toplanmış, siyasal iktidarı elde etmek ya da paylaşmak amacını güden, süreklilik arz eden, örgüt özelliği gösteren kuruluşlara siyasi parti denir. Siyasi partiler, devlet işlerine katılabilmek ve devlet etkinliklerinin biçim, amaç ve içeriğini belirleyebilmek amacıyla bir araya gelir ve örgütlenir. Siyasi partiler çoğulcu demokrasinin vazgeçilmez ögeleridir. Demokrasilerde iktidarı belirleyen halktır.
Çoğulcu demokrasilerde halk, siyasi partileri seçimle işbaşına getirerek onlara egemenliği kullanma hakkını verir. Seçimle başa gelen siyasi parti, hem halkın desteğini alarak hem de hukuk kurallarına uyarak meşruiyet kazanmalıdır. Halkın desteğini kaybeden bir hükûmetin hukuken meşru olsa bile değiştirilmesi gerekir. Siyasi partiler, toplumu ilgilendiren sorunların çözümü için önerilerde bulunur, demokrasi ortamının çok sesliliğini sağlar. Siyasi partiler, toplumdaki çeşitli grupların çıkarlarını korumak ve böylece onların oylarını alarak iktidara gelmek amacıyla kurulmuştur. Siyasi partiler, hukuk düzeninin sınırladığı çerçevede birbirleriyle rekabet ederek halkın oyunu almaya çalışır.
Demokratik sistemlerde karşıt görüşlü partiler birbirleriyle iktidara sahip olmak için yarışır. Siyasi partiler, tüzük ve programlarıyla fikirlerini ve yapacakları işleri bir bütün olarak halka sunar. Halk da kendi yararına en uygun olan partiyi seçip ona oy verir. Siyasal partiler devlet yönetiminde olsun olmasın yöneticilerle yönetilenler arasındaki boşluğu doldururlar. Kendi toplumsal eğilimlerinin, isteklerinin doğrultusunda siyasal kararları etkilemeye çalışırlar. Siyasi partiler iktidar olamadıklarında muhalefet olur. İktidara gelen bir siyasi partiye oy veren ya da vermeyen seçmenler, o iktidarın yapacağı icraatları tam olarak bilemezler.
Siyasi partiler muhalefet göreviyle iktidarı denetlediği gibi halka iktidarın yaptıklarını duyurur. Muhalefet partileri, yerine getirdiği bu görevle siyasetin vazgeçilmez unsurlarıdır. Partiler toplumun dinamik siyasal ögeleridir. Partilerin toplum içindeki en önemli işlevleri; yöneticilerin eğitilmesi, program yapma, haber alma-verme, siyasal bütünleştirme, sivil denetim, siyasal katılımı artırma ve toplumsal sistemi dengelemedir.
BİR SİYASAL PARTİNİN TAŞIMASI GEREKEN ÖZELLİKLER
- Temsil ettiği toplumsal sınıfların, grupların çıkar ve haklarını savunan bir programı olmalıdır.
- Programı doğrultusunda iktidara aday olmalıdır.
- Süreklilik arz eder. Partinin süresi, yöneticilerinin başta olmaları ile sınırlı değildir.
- Ülke genelinde bölgesel örgütlenmelerinin olması gerekir. Bu bölgesel örgütler parti merkezi ile bölge halkı arasında
- ilişkiler kurarak karşılıklı iletişim ve etkileşim yaratmalıdır.
- Seçimler ve propaganda ile halk desteğini almayı ilke edinmelidir.
DEMOKRASİ VE SİYASİ PARTİ İLİŞKİSİ
Demokrasiyi siyasi partiler olmadan düşünmek olası değildir. Siyasi partiler hem demokrasiyi ayakta tutar hem demokrasi sayesinde kendileri ayakta kalır. Varlıklarını demokrasiye borçludurlar. Demokratik rejimler de siyasal partilerin toplumu hakkıyla temsil edebilecek şekilde yapılanması için hukuki düzenlemeleri ve siyasal zemini hazırlamalıdır. Buna karşın partiler de demokrasiyi tahrip edecek tutum ve davranışlardan uzak durmalı radikal ve marjinal fikirlere mesafeli yaklaşmalıdırlar.
Güçlü bir demokrasi siyasal partilerin demokrasiye sahip çıkması ile sağlanabilir. Partiler aynı inanç ve amaç etrafında toplanmış insanların oluşturduğu örgütlerdir. Bir siyasal parti toplumun tüm kesimlerine eşit mesafede olmalı ve birliği sağlamayı amaçlamalıdır. Daima yasal/meşru yollara başvurmalıdır. Hak ararken haksızlığa düşmemelidir. Siyasi partiler hürriyetçi olmalı, din ve vicdan hürriyeti ile ilim ve fikir hürriyetini müdafaa etmelidir. Partiler çıkar gruplarını temsil etmez; vatandaşların ortak çıkarlarını savunur. Partiler ülke problemlerine çözüm önerileri ve kalkınma planları sunan kurumlardır. Siyasi partiler programları ile iktidarı hedefleyen çalışmalar yaparlar. Her partinin hedefi iktidar olmak ve ülkeyi yönetmektir. Ancak bazı partiler teşkilatlanma yetersizliği ve benzeri nedenlerle seçimlere katılmayabilir.