1700’lerin Avrupası’nda kişiler bir toplumsal katmanda serf ya da lord veya kral ya da zanaatkâr olarak doğar, büyür ve yaşam sürecini tamamlayarak ölürdü.
İnsanlar bu durumu değiştirmek amacıyla herhangi bir faaliyette bulunmazlardı. Daha sonra Endüstri Devrimi’yle birlikte toplumda birçok şey değişmeye başladı. İnsanlara sağlanan iş imkânları ve para onları topraktan kopardı. Bilim ve teknolojideki gelişmeler, ulaşım olanaklarını, ticareti ve iletişimi kolaylaştırdı. Bu gelişmeler ise değişimi artırıcı ve kolaylaştırıcı imkânlar sağladı. Böylece, toplumsal değişme güncel bir olgu olarak kabul edildi.
BÜYÜK BOY KURAMLAR
Bütün insanlık tarihini kapsayan genel kuramlardır. Büyük boy kuramlar üç kategoride incelenebilir:
Organizmacı yaklaşım: Bu yaklaşım, uygarlık ya da kültürleri, canlı organizmalar gibi doğan, büyüyen ve ölen varlıklar olarak ele alır.
Evrimci yaklaşım: Evrimcilik genelde iki farklı anlamda kullanılmaktadır. Birincisi biyolojik evrimdir ki Darwinizmle özdeştir. Diğeri ise sosyal evrimdir ki toplum gelişmesi ve işleyişi konularını inceler. Toplumun organik bir bütün olduğunu toplumdaki değişmenin doğrusal bir hat olduğunu iddia ederler.
Diyalektik Yaklaşım: Bu yaklaşım, evrimci modellerin özel bir şeklidir. Evrim sırasında ortaya çıkan her aşamanın kendisini ortadan kaldıracak ve zıddını yaratacak ögeleri de beraberinde getirdiği fikrine dayanır. Diyalektik anlayış tarihsel olarak hareket ve değişmeye bağlı olarak ortaya çıkmıştır.
ORTA BOY KURAMLAR
20. yüzyılda Batı Avrupa’da ve ABD’de ortaya çıkan ve toplumsal yapıyı oluşturan unsurlardaki değişmeleri evrensel değişim ilkeleri açısından ele alır. Bu kuramlar iki kategoride incelenebilir:
Yapısal-fonksiyonel (İşlevsel) yaklaşım: Bu yaklaşım, ABD’deki iç savaştan sonraki ekonomik ve sosyal problemlere, 1929 tarihinde ekonomik bunalımın dünyadaki etkilerine, Birinci ve İkinci Dünya savaşları sonucunda ortaya çıkan düzensizliklere açıklık getirmek ve bu sorunları gidermek amacıyla ortaya çıkmıştır.
Çatışmacı yaklaşım: Bu yaklaşıma göre toplum, birbirleriyle çatışan birimlerden ve ögelerden kuruludur. Çatışma modelinin temelinde yatan çıkar çatışması sonunda ulaşılan denge, kararsız bir denge hâlidir. Mevcut denge, çatışan çıkarlar arasındaki uzlaşma sonunda ortaya çıkmıştır.
KÜÇÜK BOY KURAMLAR
Bu kuramların amacı değişmeyi grup ve birey düzeyinde ele alıp açıklamaktır. Bu kuramlar da iki kategoride incelenebilir.
Grupsal modeller: Toplumdaki değişmeyi anlamak için gruptaki değişmeyi anlamak gerektiğini savunur.
Bireyci modeller: Toplumsal değişmeyi bireye indirgeyen modellerdir. Bu modellerin temel yaklaşımı, toplumsal değişmenin, bireyin temel kişilik niteliklerine bağlı olarak ortaya çıktığı şeklindedir.