Rus Sosyolojisi’nde Güncel Meseleler

2008 yılı ülkede Podvoyskiy’in ifadesiyle”… Rusya’nın haberi olmasa ve bunu pek umursamasa da… ” Sosyoloji yılı ilan edilmiştir. 2008’e değin Rus Sosyoloji Enstitüsü’nün kuruluşu üzerinden 40, Rus Sosyoloji Birliği’nin tesisinden itibaren ise 50 yıl geçmiştir.

Aynı yıl ülkede III. Ulusal Sosyoloji Kongresi toplanmıştır. Dolayısıyla 2008’de bir “Sosyoloji şöleni” havası esmiştir. Fakat yazara göre bu şen görünüme rağmen ülkede Sosyoloji adına yapılması gereken çok şey vardır. Zira evvela Rus toplumu Sosyoloji’yi prestij sağlamayan bir dal ve meslek alanı olarak algılıyordu.

Ülkede ekonomi ve siyaset alanlarında sosyologların bilgisine başvurulmuyordu; Batı ülkelerinde Hükümet danışmanı toplumbilimciler olduğu halde Rusya’da sosyologlara ve genel anlamda Sosyoloji’ye itibar edilmiyordu. Ülkede sade vatandaşların yanı sıra gazeteci, siyaset adamı, yönetici, memur, işadamları, hatta diğer sosyal bilimler uzmanları dahi Sosyoloji’nin ne ülke, ne de dünya çapındaki öneminden haberdardı. Podvoyskiy’e göre bunun sebebi Rusya’da eskiden beri, teknik  dallara   ağırlık  verilmesine   ilaveten   20  yıl  evveline  kadar sosyal bilimler.in ideolojiyle harmanlanmış olmasıydı. Zaman, toplumu genelde sosyal bilimlerden, özelde Sosyoloji’den uzaklaştırmıştı•

Bugün ülkede Sosyoloji’nin hak ettiği konumda olmayışının bir başka sebebi, buna salt “anketörlük” işlevinin atfedilmesiydi. “Loji“nin ikinci plana atılması ve “skopi” ile “grafi“nin önemsenmesiyle, Sosyoloji topluma ve  toplumsal olana dair salt nicel veri sağlayan bir dal olarak algılanır olmuştu. Bu algı elbet geçmişe, Sosyoloji’nin Avrupa’da bir bilim olarak kabul görmeye başladığı döneme uzanıyordu. Ancak Rus Sosyolojisi bağlamında geçmişin izleri, ülkeye özgü tercih ve eğilimlerle birleşmişti

İktisat profesörü Radaev 2007 yılının sonlarında, Rus Sosyolojisi’nin olumlu bir gelişim programına ihtiyaç duyduğunu yazmıştır. Ona göre ülkede Sosyoloji’nin durumu konusunda iki karşıt yaklaşım ağır basıyordu. Bir yanda Rus Sosyolojisi’nin hayli kötü durumda olduğu ve vaziyetin daha da kötüleşeceği fikrini taşıyan karamsarlar vardı. Diğer yanda Rus Sosyolojisi’nin Auguste Comte’tan günümüze değin bir “zafer yürüyüşü” yaptığı fikrindeki ziyadesiyle iyimserler vardı. Bu iyimser yaklaşıma göre 2000’lerde Rusya’da öğretim yapan 35 Sosyoloji Fakültesi, 25 Sosyoloji Bölümü, 85 Sosyoloji Kürsüsü mevcuttu ve her yıl 8.000 sosyolog mezun ediliyordu. Halbuki bu sosyologları yetiştiren öğretim üyelerinin düzeyi, dolayısıyla mezunların eğitim düzeyi sorgulanmalıydı.

Ülkede her yıl yaklaşık 60 Doktora tezi savunuluyordu ancak bunlara göz gezdirildiğinde iyimser kalmak mümkün değildi. Yine Rusya’da 2007 yılında lO’un üzerinde Sosyoloji dergisi basılmakta ve 67 ulusal dergide sosyolojik eserler yayımlanabilmekteydi. Oysa Sosyoloji Doktorası yapmış kişilerin sayısı ile bunların uluslararası sosyolojik dergilerde yayımlanmış makalelerinin sayısı arasında ters orantı söz konusuydu •

Esasında Rus Sosyolojisi’nin ve başka sosyal bilimlerin bir dizi temel sorunu mevcuttu. Radaev’in “sosyologların alışıldık şikayetleri” olarak andığı meselelerden bazıları, üniversite öğrencilerinin sosyolojik teoriyle ilgilenmeyip uygulamalı bilgi ve becerilerin peşinde oldukları,  sosyolojik  araştırma sonuçlarının uygulama alanında görmezden gelindiği, devletin bilim ve eğitimi maddi bakımdan desteklemediğiydi: Özeleştiri anlamında ise yazar, öğrencilerin anlayabileceği dilde hitap edebilme, sosyolojik teorileri sade bir dille anlatma çabasını gösterme, tüm sosyologların aynı anlamı algılayacağı ve öğrencilere bu anlam çerçevesinde öğreteceği kavramlarda birleşme, sosyolojik yöntemler konusunda eşgüdüm, teoriyle deneysel araştırmalar arasında bağ kurma, akademisyen sosyologlar arasında sağlıklı iletişimi sağlama, Rus sosyologların kendilerini ulusal düzeyde olduğu gibi uluslararası düzeyde de tanıtmaları,  öğretim üyelerinin mezun öğrencilerin yönlendirilebileceği istihdam alanlannı  takip edebilmeleri vb. gereklilikleri dile getirmiştir. Bir diğer sorun, son yıllarda üniversitelerce   yayımlanan    Sosyoloji   ders   kitaplarındaki   intihallerdi.    Bazı üniversitelerde ise 20 yıl öncesine ait ders kitapları kullanılmaktaydı1 5•

Radaev’in tespitleri aksine Eylül 2010’da Moskova Devlet Üniversitesi Sosyoloji Fakültesi Dekanı bugün Rusya’da 155 yükseköğretim kurumunda Sosyoloji öğretiminin yapıldığını, 50’nin üzerinde Sosyoloji Fakültesinin faaliyette olduğunu, sadece Moskova Devlet Üniversitesince IOO’ün üzerinde Sosyoloji ders kitabının neşredildiğini belirtmiştir •

1990’lara değin süren sessizliğin ardından Rus Toplumbilimi ıçın böylesi büyüme küçümsenemez. Nicelik bağlamındaki özen, Rusya’nın “Sosyoloji’de başarı” iddiasını göstermektedir. Fakat niceliğe yapılan vurgu, niteliğin ikinci sırada kaldığını düşündürmektedir. Bu vaziyet ise hürriyetine kavuşmuş azmin tezahüründen çok, Sovyet dönemi değerlendirme yaklaşımlarının terk edilmediğini akla getirmektedir. İlgili dönemde başarıyı salt rakamlara dayandırma eğilimi geleneksel hale gelmişti. Esasında 1990’ların Rusyası’ndaki Sosyoloji öğretimini örgütleme çabalan, Sovyet dönemi tecrübesinin sürdürüldüğü düşüncesini pekiştirmektedir. Bu durum doğal olarak, ülkede Sosyoloji öğretimi konulu genel yaklaşımı aksettirmektedir:

Rusya’nın ilk Sosyoloji öğretim kurumu Moskova Devlet Üniversitesi Sosyoloji Fakültesi’nde 1990’ların başında,

  • Fakültenin müfredatını düzenleme, akademik araştırmalar alanını belirleme, öğretim üyeleri düzeyini yükseltme ,
  • Ülkedeki Sosyoloji öğretimini örgütleme doğrultularında çalışmalar yapılınıştır.

2003 yılında, Rusya’nın sosyolog yetiştiren çoğu yükseköğretim kurumunun katıldığı Rus Sosyoloji Birliği tesis edilmiştir. 1990’lardan itibaren ulusal Sosyoloji öğretimi programını düzenlenmesi yönünde mesaisi olan MDU Sosyoloji Fakültesi, bu Birliğin lideri, anılan Fakülte Dekanı ise Birliğin Başkanı olmuştur. Son 20 yıllık süreçte “profesyonel sosyolog” yetiştirecek bir öğretim programı belirlenmiş,   tüm  Sosyoloji   Fakülte   ya  da  Bölümlerinde okutulabilecek ders kitapları  ve  gereçleri  hazırlanmıştır •

Eğitimde ortak payda sağlama yaklaşımının ürünü olarak bugün bazı öğretim kurumlarının web sayfalarında MDU Sosyoloji Fakültesine bağlı bir Sosyoloji öğretiminin yapıldığı belirtilmektedir. Bazı üniversiteler de Sosyoloji öğretim birimleri kendi tercihleri, bulundukları coğrafi bölgenin ihtiyaçları ve toplumsal sorunları doğrultusunda özgün müfredatlar oluşturabilmektedir.

Rusya’da Bugünkü Sosyoloji Lisans Müfredatı

Halen Rusya Federasyonu Eğitim ve Bilim Bakanlığı’na bağlı olup “Sosyolog” unvanıyla öğrenci mezun eden 90’a yakın yükseköğretim kurumu  mevcuttur.  Bu noktada “Sosyoloji” yerine “Sosyal Hizmet” adını taşıyan programların mezunları da Sosyolog unvanıyla mezun edildiği belirtilmelidir.

Aşağıda Moskova Devlet Üniversitesi Sosyoloji Fakültesi’nce düzenlenen ve çoğu Rus Sosyoloji kürsüsünce örnek alınan yahut aynen okutulan Lisans müfredatına yer verilmiştir. İlgili müfredatta Sosyoloji öğrencilerinin birkaç alandan  ders  almaları  öngörülmüştür. Rusya’nın  idari  yapılanması paralelinde MDÜ Sosyoloji Fakültesinde bazı dersler federatif (ortak), bazıları bölgesel, bazıları da Fakültenin seçmeli dersleri olarak belirlenmiştir:

Temel Beşeri ve Sosyo-Ekonomik Bilimler Dersleri

Federatif dersler: Felsefe, İktisat, Rusya Tarihi, Hukuk, Yabancı Dil, Beden Eğitimi.

Bölgesel dersler: Fı;:lsefe Tarihi, Mantık, Kültüroloji.

Seçmeli dersler: Mesleki İletişim Etiği (Business Communication Ethics), Genel Psikoloji, Rus Dili ve Edebiyatı, Politoloji.

Temel Matematik ve Doğa Bilimleri Dersleri

Federatif dersler: Matematik, Olasılıklar Teorisi, Matematiksel İstatistik, Sosyal Enformatik, Modern Doğa Bilimlerinde Kavramlar, Yeni Bilişim Teknolojileri.

Bölgesel dersler: Sosyolojide Ölçüm Teorisi. Seçmeli dersler: Sosyoloji’de Veri Analizi.

Temel Alan Dersleri

Federatif dersler: Sosyoloji Tarihi, Genel Sosyoloji, Sosyolojik Araştınnalar Yöntem ve Teknikleri, Demografi, Sosyal İstatistik, Sosyal Antropoloji, Sosyal Psikoloji, Çalışma Sosyolojisi, İktisat Sosyolojisi, Kurumlar  Sosyolojisi, İletişim Sosyolojisi, İşletmenin Temelleri, Sosyal Ekoloji, Din Sosyolojisi, Sosyal Öngörü ve Planlama, Kamuoyu Araştırmacılığının Sosyolojik Sorunları, Siyaset Sosyolojisi, Aile Sosyolojisi, Kültür Sosyolojisi, Manevi Hayatın Sosyolojisi, Uluslararası İlişkiler Sosyolojisi, Etnososyoloji, Sosyal Çalışmalarda Teori ve Uygulama, Devlet ve Kamu Yönetimi, Din Bilimleri, Sosyolojik Araştırmalar Yöntem ve Teknikleri Uygulaması.

Bölgesel dersler: Pedagoji, Sosyoloji Öğretim Teknikleri, Hayat Güvenliği.

Seçmeli dersler: Sosyolojiye Giriş, Eğitim Sosyolojisi, Sosyal Pedagoji, Güvenlik Sosyolojisi.

Özel Alan Dersleri

Federatif dersler: Sosyolenguistik (Dil Sosyolojisi), Halkla İlişkiler, Sosyal  Alan Yöneticiliği/ (İşletmeciliği), Sosyal Sistemler ve Süreçler, Dünya Siyaseti, Kitle İletişimi, Reklamcılık, İhtisas Kursları, İhtisas Semineri.

Diğer dersler (Fakültelerin tercihine bağlı): Askeri Eğitim.

Derslerin Sıniflara Göre Dağılımı

  1. Sınıf Ders Programı: Felsefe, Rusya Tarihi, Yabancı Dil, Beden Eğitimi, Felsefe Tarihi, Mantık, Rus Dili ve Edebiyatı, Matematik, Olasılıklar Teorisi, Sosyal Enfonnatik, Genel Sosyoloji, Hayat Güvenliği, Sosyolojiye Giriş.
  2. Sınıf Ders Programı: İktisat, Yabancı Dil, Beden Eğitimi, Kültüroloji, Genel Psikoloji, Matematiksel İstatistik, Sosyolojide Ölçüm Teorisi, Sosyoloji Tarihi, Genel Sosyoloji, Sosyolojik Araştırmaların Yöntem ve Teknikleri, Demografi, Sosyal Psikoloji, Aile Sosyolojisi, Sosyolojik Araştınnaların Yöntem ve Teknikleri Uygulaması, Dil Sosyolojisi, İhtisas Kursları.
  3. Sınıf Ders Programı: Hukuk, İş İletişimi Etiği, Siyaset Bilimi, Sosyoloji’de Veri Analizi, Sosyoloji Tarihi, Sosyal İstaüstik, Sosyal Antropoloji, Kurumlar Sosyolojisi, İletişim Sosyolojisi, Sosyal Ekoloji, Sosyal Öngörü ve Planlama, Siyaset Sosyolojisi, Manevi Hayatın Sosyolojisi, Devlet ve Kamu Yönetimi, Halkla İlişkiler, İhtisas Kursları, İhtisas Semineri, Askeri Eğitim.
  4. Sınıf Ders Programı: Modem Doğa Bilimlerinde Kavramlar, Yeni Bilişim Teknolojileri, Çalışma Sosyolojisi, İktisat Sosyolojisi, İşletmenin Temelleri,  Din Sosyolojisi, Kamuoyu Araştırmacılığının Sosyolojik Sorunları, Kültür Sosyolojisi, Uluslararası İlişkiler Sosyolojisi, Etnik Sosyoloji, Din Bilimleri, Eğitim Sosyolojisi, Güvenlik Sosyolojisi, Sosyal Alan İşletmeciliği, Kitle İletişimi, Reklamcılık, İhtisas Kursları, İhtisas Semineri, Askeri Eğitim.
  5. Sınıf Ders Programı: Modem Doğa Bilimlerinde Kavramlar, Sosyal Çalışmanın Teori ve Uygulaması, Pedagoji, Sosyoloji Öğretim Teknikleri, Sosyal Pedagoji, Sosyal Sistemler ve Süreçler, Dünya Siyaseti, İhtisas Kursları, İhtisas Semineri, Askeri Eğitim.

Yorum yapın